Machineveiligheid: wie is verantwoordelijk bij ongevallen?

Een veilige machine en veilig gebruik van die machine, zijn twee verschillende dingen. De eerste is de verantwoordelijkheid van de fabrikant, de tweede van de gebruiker van de machine. De menselijke factor vormt bij beiden een risico. Als fabrikant moet je hier op bedacht zijn.

Veiligheid betekent dus ook als fabrikant toezicht houden. Je bent hier primair verantwoordelijk voor. Risico- en verzekeringsadviseur Industrie John van Dijk vertelt u hier meer over.

Arbeidsongevallen in cijfers

• In 2013 liepen 458.000 werknemers lichamelijk of geestelijk op als gevolg van een arbeidsongeval
• Dat komt overeen met 1 op de 15 werknemers in Nederland
• Ongeveer 200.000 werknemers verzuimden hierdoor langer dan een dag.
• Kosten voor het bedrijfsleven: € 1,2 miljard per jaar.

Arbeidsongeval = veiligheidsmisdrijf?

“De praktijk leert dat aan veel arbeidsongevallen met letsel of de dood tot gevolg een overtreding van de wet en regelgeving voorafgaat”, vertelt John. “De term ‘arbeidsongevallen’ is daarom misleidend. Het Openbaar Ministerie heeft het over ‘veiligheidsmisdrijven’ en zal daarom starten met het onderzoek naar strafvervolging. Dit onderzoek kan jaren duren. Dit is nooit prettig voor uw imago/reputatie”.

Belangrijke rol betekent veel verantwoordelijkheid

Machinefabrikanten maar ook werkgevers spelen hierbij een belangrijke rol: uw gedrag, uw beslissing maakt het verschil, juist op het gebied van veiligheid. Uw verantwoordelijkheid is daarom ook groot.

Bij een incident stelt het Openbaar Ministerie onder andere de volgende vragen:

• Wat had u kunnen doen om dit te voorkomen?
• Was het gebrek aan de machine te voorzien?
• Waren er blinde vlekken bij de veiligheid van de machine en/of veilig werken?
• Waren er signalen en waren die alarmerend?
• Wie is/was waarvoor verantwoordelijk?
• Hoe veilig is de organisatie/omgeving?
• Was de machine correct gecertificeerd?
• Is er een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E)?

Om strafrechtelijk vervolgd te worden voor machine-onveiligheid dient er aan drie eisen te worden voldaan:

• Er dient een causaal verband te zijn tussen het incident en de veiligheid van (het werken met) de machine
• De schade moet toe te rekenen zijn aan de fabrikant en/of de werkgever
• De schade moet door een van deze partijen te voorzien zijn geweest.

Aansprakelijkheid achteraf vastgesteld

"De aansprakelijkheid wordt door het Openbaar Ministerie altijd achteraf vastgesteld", licht John toe. "Dat betekent een beoordeling achteraf, met de kennis achteraf. Ook als dat niet leidt tot definitieve aansprakelijkheid, betekent het wel altijd schade voor de organisatie en/of de persoon. Denk bijvoorbeeld aan hoe banken en verzekeraars omgaan met organisaties en/of personen waar een strafrechtelijk onderzoek naar is gedaan. Zij staan dan meestal niet te springen om een aanvraag voor een financiering of verzekering te honoreren."

Het is dus belangrijk om vooral vooraf na te denken hoe u met dit risico omgaat. De fabrikant is primair verantwoordelijk voor machineveiligheid, maar wist u dat ook de feitelijke leidinggevende en de ontwerper strafrechtelijke verantwoording dienen af te leggen.

Ga proactief om met machineveiligheid

John geeft enkele tips om veiliger te werken en ongevallen te voorkomen:

• Zorg voor de juiste certificering, ook na een ingrijpende of substantiële aanpassing van een machine.
• Ga actief op zoek naar informatie. Informeer bij klanten, monteurs en eigen werknemers naar de ervaringen met het werken met uw machine.
• Voorkom dat uw machine gemanipuleerd kan worden.
• Anticipeer op geconstateerde veiligheidsgebreken bij de ontwikkeling van nieuwe machines alsmede reeds op de markt gebrachte machines.